Գործողությունների Ծրագրեր

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը միացել է «Բաց կառավարման գործընկերություն» (ԲԿԳ) նախաձեռնությանը 2011 թվականին և անդամակցությունից ի վեր իրականացրել է չորս ազգային գործողությունների ծրագրեր: 

Գործողությունների ծրագրերը միտված էին բարելավելու կառավարության կողմից ստանձնված բարեփոխումների օրակարգը` դարձնելով դրանք ավելի թափանցիկ, հաշվետու, մասնակցային և նորարար։

ԲԿԳ-Հայաստան 2018-2020 թթ. գործողությունների չորրորդ ծրագիրը գնահատվել է որպես առավել բարեփոխիչ ԲԿԳ Անկախ հաշվետվական մեխանիզմի (ԱՄՀ) զեկույցում։  Չորրորդ ծրագիրը աչքի էր ընկնում հանձնառությունների լավ կատարմամբ՝ չնայած համավարակի և պատերազմի մարտահրավերներին։ Չորրորդ ծրագիրը բավականին հավակնոտ էր, քանի որ ներառում էր օրենսդրական փոփոխություններ, և 11 հանձնառություններից առնվազն 6-ը քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների (ՔՀԿ) առաջարկ­ներն էր: Ներդրվեցին մի շարք գործընթացներ, ինչպիսիք են` իրական շահառուների և հանրագրերի ինստիտուտը, նվազեցվեցին կոռուպ­ցիոն ռիսկերը կրթության և առողջապահության ոլորտներում, բարելավվեց հանրային միջոցների թափանցիկությունը՝ պետական բյուջեի դրամա­շնորհների մրցութային կարգի սահմանմամբ, հստակեցվեց և ընդլայնվեց հանրային պաշտոնյաների հայտարարագրերի շրջանակը, բարե­լավվեցին համայնքների կայքերի տեղեկատվության տրամադրման միասնականությունը և ծառայությունների մատուցման հնարավորու­թյունը, ներդրվեց պետական ծառայությունների հետադարձ կապի ապահովման մեխանիզմը և այլն։ ԲԿԳ հանձնառությունները դարձան հասցեական և ժամանակին՝ հատկապես համավարակի և պատերազմի ժամանակ։  Հանձնառությունների իրականացման և ընթացքի վերա­բերյալ իրազե­կումը պայմանավորված էր համավարակով և պատերազմից հետո առաջացած խնդիրներով: Այնուամենայնիվ, կառավարությունը ՔՀԿ կազմակեր­պությունների հետ միասին կազմակերպեց և՛ առցանց, և՛ համայնքային հանդիպումներ՝ պահպանելով համավարակի կանոնները:

      Հայաստանը «Բաց կառավարման գործընկերություն» նախաձեռնության անդամակցումից ի վեր բարելավել է իր գործողությունների ծրագրի մշակման, իրականացման, հանձնառությունների ստանձնման, ավելի հասցեական և հավակնոտ հանձնառությունների ստանձնման գործընթացները:  ՀՀ կառավարությունն իրականացրել է 4 ազգային գործողությունների ծրագրեր, որոնք արտահայտվել են հետևյալ կերպ՝

• 2015 թվականին ստացել է ԲԿԳ Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի Չեմպիոնի կոչում՝ Տեղային մակարդակում «Խելացի համայնք» մասնակցայնության գործիքով
• ԲԿԳ գործընթացի միջոցով Հայաստանն ապահովեց «Արդյունահանող ճյուղերի թափանցիկություն» նախաձեռնության (EITI) պահանջները և դարձավ նախաձեռնության անդամ
• ԲԿԳ շրջանակներում ստեղծվեց E-draft իրավական ակտերի պորտալը: Սա որոշումների կայացման համար ուղիղ մասնակցության գործիք է բոլոր քաղաքացիների համար՝ առանց տարիքային, մասնագիտական և այլ խտրականությունների
• ԲԿԳ շրջանակներում կիրառվեց Crowdsourcing գործիքը: ԲԿԳ գլոբալ գործընթացում այս գործիքը դարձավ լավ օրինակ  մյուս մասնակից կառավարությունների և տեղային իշխանությունների համար: Բոլոր քաղաքացիները հնարավորություն ունեն իրենց մասնակցությունը և ներդրումն ունենալ ԲԿԳ գործողությունների մշակման փուլում՝ համաձայն ԲԿԳ կողմից սահմանված պահանջների
• Բարելավվեցին տեղային մակարդակում ուղիղ ժողովրդավարության մեխանիզմներ: Ներդրվեցին ավագանու նիստերի հեռարձակում` հետադարձ կապի հնարավորությամբ և համայնքային ծառայությունների հասանելիություն և այլն:
• Պետական բյուջեի միջոցների հաշվին գործուղվող պաշտոնյաների հաշվետվությունների հրապարակում
• ՍտեղծվեցԻնտերակտիվ բյուջե Բաց տվյալների ձևաչափով:
• Հայաստանը դարձավ Իրական սեփականատերեր առաջնորդների թիմի անդամ: Ներդրվեց Իրական շահառուների բացահայտման ինստիտուտ՝ Պետական ռեգիստրի շրջանակներում: 2023 թվականից Հայաստանում գրանցված բոլոր կազմակերպությունները ներկա­յացնելու են իրենց կազմակերպության իրական շահառուներին: ՀՀ կառավարությունը ստորագրեց համագործակցության հուշագիր «Բաց շահառու» կազմակերպության հետ: Հայաստանն առաջին երկրներից էր, որ կիրառեց «Բաց շահառու» կազմակերպության կողմից մշակված չափորոշիչները
• Հայաստան այցելեց ԲԿԳ գործադիր տնօրեն Սանջեյ Պրադանը և ունեցավ հանդիպումներ ՀՀ վարչապետի, Ազգային ժողովի նախագահի, ԲԿԳ աշխատանքները համակարգող խմբի, այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների և ՔՀԿ ներկայացուցիչների հետ: Անդրադարձ եղավ Հանրային հեռուստատեսության կողմից այցի վերաբերյալ:
• Հայաստանում ներդրվեց Հանրագրերի համակարգի ինստիտուտը
• Ներդրվեց քաղաքացիների հետադարձ կապի ապահովում պետական ծառայությունների վերաբերյալ՝ https://gnahatir.am/am/
• ՀՀ կառավարությունը ԲԿԳ-Հայաստան 2018-2020 թթ. գործողությունների ծրագրի շրջանակներում իրականացրեց՝
• 24 և ավելի դեմ առ դեմ և Town hall հանդիպումներ ՀՀ բոլոր մարզերում: Հանդիպումները կայացել են քաղաքացիական հասարակության (ՔՀ) գործընկերների աջակցությամբ
• 10 և ավելի թեմատիկ հանրային քննարկումներ և հանդիպումներ ՔՀ կազմակերպությունների և լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների հետ
• Հանձնառությունների վերաբերյալ իրազեկում հանրային հեռուստատեսությամբ՝1, 2, 3, 4, 5
• Թեմատիկ հեռուստահաղորդումների ստեղծում ՔՀԿ գործընկերների հետ համատեղ՝ «Բաց կառավարում» հաղորդաշարներ Իրական շահառուների գործընթացի վերաբերյալ «Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոն» ՀԿ-ի հետ
• 11 հանձնառություն՝ 6-ը քաղհասարակության առաջարկությամբ
• 5 օրենսդրական նախաձեռնություն և փոփոխություն
• ՀՀ կառավարության բարձր մակարդակի մասնակցությունը ԲԿԳ գագաթնաժողովին Կանադայում
• Համագործակցություն «Միջազգային բյուջեի նախաձեռնության» (International Budget Initiative) հետ՝ համագործակցության արդյունքում առաջին անգամ մշակվեց Հայաստանի «Բաց բյուջե» հետազոտությունը
• Կոռուպցիայի ընկալման համաթվի բարելավում
• 2020 թվականինԳյումրի-Վանաձոր համայնքները միացան Տեղային-ԲԿԳ-ին, 2022 թվականին էլ՝ Երևան քաղաքը և Արմավիր համայնքը դարձան ԲԿԳ նոր անդամներ
• Մեկնարկեց սերտ համագործակցություն Եվրոպայի խորհրդի գրասենյակի հետ՝ տեղական ժողովրդավարության և բաց կառավարման գործընթացի սկզբունքների իրականացման հարցում
• ԲԿԳ-Հայաստան նախաձեռնությունը միացավ գործընկեր՝ «Հանուն ժողովրդավարության» համաժողովին՝ նպաստելու ՀՀ կողմից ստանձնված հանձնառությունների լավագույնս և ներառական իրականացմանը
• Միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցության ընդլայնում (USAID, UNDP, UN, ADB, GIZ, WB, EU, EC, UK Embassy)
• Մշակվեց ԲԿԳ-Հայաստան պաշտոնական կայքը՝ https://ogp.gov.am/hy/
• 2022 թվականի մայիսի 18-ին «Բաց շաբաթի ընթացքում» կայացավ «Բաց կառավարման կանայք» միջոցառումը:

       Չնայած մարտահրավերներին` ընդլայնվեց համագործակցության շրջանակը միջազգային գործընկերների հետ և՛ Հայաստանում, և՛ Հայաստանից դուրս: ՀՀ կառավարությունը, համաձայն ԲԿԳ կանոնների, պետք է մշակեր հաջորդ գործողությունների ծրագիրը 2020 թվականին, սակայն համավարակը, պատերազմը և արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները դարձան խոչընդոտ ծրագրի մշակման և հաստատման հարցում։

Կառավարությունը մեկնարկեց նոր ծրագրի մշակման փուլը 2021 թ. նոյեմբերին:

ԲԿԳ-Հայաստան 5-րդ գործողությունների ծրագրի մշակման համար ՀՀ կառավարությունը սահմանեց առաջնահերթ ուղղու­թյունները, որոնք բխում են Կառավարության 2021-2026 թթ. ծրագրի,  ԲԿԳ (Վաշինգտոն) քաղաքական ուղղությունների և Հայաստանին ներկայացված առաջարկների, ԲԿԳ անկախ հաշվետվական մեխանիզմի, Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության և Եվրոպայի խորհրդի «Կոռուպցիայի դեմ պայքարող պետությունների խումբ» գործընթացում ՀՀ-ին ներկայացրած առաջարկների և հանձնարարականների,  ԲԿԳ-Հայաստան աշխատանքային խմբի նիստի ժամանակ ՔՀԿ գործընկերների առաջարկների տրամաբանությունից՝ 

1. Տնտեսություն.

• Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացում
• Արտաքին տնտեսական քաղաքականություն և արտահանման խթանում
• Կայուն զարգացում և կանաչ տնտեսություն
• Բարձր տեխնոլոգիաներ` թվայնացում

2. Պետական ծառայություններ.

• Կրթություն
• Առողջապահություն
• Աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանություն
• Բնական ռեսուրսների կառավարում (շրջակա միջավայրի պահպանություն, անտառներ, ընդերք և ջրային ոլորտ)
• Պետության կողմից հանրությանը մատուցվող ծառայություններ
• Պետական գույքի արդյունավետ կառավարում

3. Իրավունք և արդարադատություն.

• Դատաիրավական բարեփոխումներ
• Ոստիկանության բարեփոխումներ
• Կոռուպցիայի դեմ պայքար՝ կոռուպցիայի կանխարգելմանն ուղղված միջոցառումներ
• Պետական ծախսեր՝ պետական գնումներ, բյուջետային գործընթացում մասնակցային մեխանիզմների լրամշակում և ներդրում
• Բաց պայմանագրերի գործընթաց/բարեփոխումներ
• Բաց տվյալների քաղաքականություն

4. Պետական կառավարման ինստիտուցիոնալ զարգացում.

• Ռազմավարական պլանավորում և քաղաքականությունների մշակում
• Երիտասարդություն
• Ազգային տարածական տվյալների ենթակառուցվածք
• Տարածքային կառավարում և տեղական ինքնակառավարում՝ ժողովրդավարության ամրապնդում, միգրացիա
• Մասնակցություն օրենսդրական դաշտում

Մեկնարկին զուգահեռ ՀՀ կառավարությունը գործընկեր կազմակերպությունների հետ համատեղ կազմակերպեց հանրային քննարկումներ և հանդիպումներ, որոնք ուղղված էին ավելի թիրախային առաջարկներ և գաղափարներ հավաքագրելուն:

2021 թ. դեկտեմբերի 3-ին ՄԱԶԾ գրասենյակի աջակցությամբ կայացավ քաղհասարակության ներկայացուցիչների մասնակցու­թյամբ հանդիպում, որի հիմնական նպատակն էր ԲԿԳ-Հայաստան 2022-2024 թթ. ծրագրի համար նոր գաղափարների գեներացումը՝ միտված նոր գործողությունների մշակմանը` https://cutt.ly/8Klff31 :

Դեկտեմբերի 7-ին և 10-ին ԲԿԳ-Հայաստան քարտուղարությունը «Արմավիրի զարգացման կենտրոն» ՀԿ-ի հետ իրականացրեց մարզային իրազեկվածության լայն արշավ:  Հանդիպումներն իրականացվեցին առցանց ձևաչափով՝ Արմավիրի, Արագածոտնի, Արարատի, Կոտայքի, Տավուշի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի, Վայոց ձորի մարզերից համայնքային և քաղաքացիական ծառայողները, քաղհասարակության ներկայացուցիչները, կրթական հաստատությունների ներկայացուցիչները քննարկեցին ԲԿԳ ազգային ծրագրերի միջոցով իրականացված բարեփոխումները, և քաղաքացիները բարձրաձայնեցին խնդիրներ և ոլորտներ, որոնք բարեփոխումների կարիք ունեն։

Հանդիպման ընթացքում մասնակիցները տեղեկացան ԲԿԳ գործընթացի համար կառավարության առաջնահերթությունների մասին ծրագրի պատասխանատուներից, առցանց ձևավորեցին առաջարկներ և ներկայացրեցին ԲԿԳ քարտուղարությանը:

Առաջարկների դասակարգման գործընթացի քննարկմանը ՔՀ կազմակերպությունների ներկայացուցիչներն առաջարկեցին կառավա­րությանը ընտրել ԲԿԳ սկզբունքներին և կառավարության առաջնահերթություններին առավել համապատասխան, ինչպես նաև այլ միջազգային գործընթացներում ՀՀ պարտավորությունների կատարմանը նպաստող առաջարկներ: Արդյունքում՝ ստացվեց 64 առաջարկ, որոնց մի մասը համապատասխանում էր սահմանված առաջնահերթություններին և ԲԿԳ սկզբունքներին, որոշները կամ չէին համապատասխանում ԲԿԳ սկզբունքներին կամ մասնակի էին համապատասխանում կամ ենթակա էին միավորման այլ առաջարկների հետ: Առաջարկներից հանրային քննարկման համար դիտարկվեցին ԲԿԳ սկզբունքներին և պահանջներին համապատասխան առաջարկները և գաղափարները, որոնք մասամբ համապատասխանում էին պահանջներին և կարիք ունեին լրացուցիչ քննարկման ոլորտի պատասխանատուների և առաջարկ ներկայացնողների հետ: 

2022 թ. մարտին ԲԿԳ քարտուղարության և ՔՀ գործընկերների հետ համատեղ կազմակերպվեցին հանրային քննարկումներ, որոնց մասնակցում էին պետական կառավարման համակարգի, օրենքով ստեղծված մարմինների, ՔՀ կազմակերպությունների և միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչները՝ 

մարտի 7-ին՝ քննարկվեց աշխատանքային պայմանագրերի թվային համակարգի ներդրում  առաջարկը՝  https://cutt.ly/qKlbJAf 

մարտի 9-ին ՝ քննարկվեցին գնումների, տեղական և պետական բյուջետային գործընթացների և կրթական համակարգում ոչ ֆինանսական ցուցանիշների առաջարկները՝ https://cutt.ly/eKlmpPy 

մարտի 10-ին՝ քննարկվեցին էլեկտրոնային արդարադատության, բարեվարքության համակարգի կայացման, հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձանց նվերների և ռազմավարական հաղորդակցմանն ուղղված առաջարկները՝ https://cutt.ly/2KlYpfg 

մարտի 14-ին՝ քննարկվեցին տվյալների քաղաքականության,  ազգային տարածական տվյալների, բաց տեղեկատվական բազաների, հանրային գույքի օտարման և վարձակալության բաց պայմանագրեր, էլեկտրոնային աճուրդի միասնական հարթակի և պետական ռեգիստրի կողմից տրամադրվող տեղեկատվության վերաբերյալ առաջարկները՝ https://cutt.ly/vKlYQQK :

Քննարկումների արդյունքում որոշվեց միասնական մոտեցում ցուցաբերել տվյալների և բազաների հանրային հասանելիու­թյան  առաջարկներին՝ ընդունելով, որ դրանց մասին նպատակահարմար է խոսել ՀՀ-ում տվյալների միասնական քաղաքականության հայեցակարգի փաստաթղթի մշակումից հետո: Հայեցակարգով կկարգավորվեն քաղաքացի-պետություն հարաբերությունները, կսահմանվեն ՀՀ-ում գոյություն ունեցող տվյալները, կսահմանվեն տվյալների հանրային հասանելիության  և պետական տուրքի սկզբունքները, չափորոշիչները և այլն:

Մայիսի 19-ին կայացավ ԲԿԳ-Հայաստան աշխատանքային ընդլայնված նիստ, որին բացի աշխատանքային խմբի հիմնական անդամներից մասնակցում էին ԲԿԳ Աջակից կենտրոնի պատվիրակությունը և միջազգային կազմակերպությունների գործընկերները: Հանդիպմանը ԲԿԳ-Հայաստան քարտուղարությունը ներկայացրեց նոր գործողությունների ծրագրի նախագծում ներառված հանձնա­ռությունները և դրանց ընտրության տրամաբանությունը: Ծրագրում ներառվել են այնպիսի հանձնառություններ, որոնք կլինեն հայեցակարգային և կկարգավորեն այդ ոլորտներում առկա բացերը և թերությունները: Այդպիսի հանձնառություններից են հանրային հաղորդակցման ճարտարապետության, տվյալների քաղաքականության հայեցակարգը, աշխատանքային իրավունքի հարաբերու­թյունները, դատական համակարգի և հանրային ռեսուրսների  գործընթացների թափանցիկությունը, կոռուպցիայի դեմ պայքարի կամ կոռուպցիան կանխարգելող գործողություններ: